डा. सन्दुक रुइत सन् २००६ मा रमन म्याग्सेसे पुरस्कार पाउने प्रख्यात नेपाली आँखाका डाक्टर र तिलगंगा आँखा केन्द्रका निर्देशक हुन। बिश्वविख्यात सरल र कम लागतको मोतिबिन्दुको चिकित्सापध्दति ‘रुईतेक्टोमी’का सुरुवातकर्ता पनि हुन। उनले आपनै हातले एक लाखभन्दा बढीको मोतियाबिन्दु शल्यक्रिया गरेका छन्। पूर्वी पहाडी जिल्ला ताप्लेजुङको चिनियाँ सीमावर्ती गाउँ ओलाङचुङगोलामा जन्मिएका डा. रूइतलाई आज देश–दुनियाँमा ‘दृश्यका देवता’ (गड अफ साइट) भनेर चिनिन्छ ।
परिवार र प्रारम्भिक जीवन
डा. रुइत तमोरखोलाको शिरमा रहेको ओलाङचुङ गोलामा हुर्किए, जहाँ पुग्न अहिले पनि जिल्ला सदरमुकामबाट चार दिन लाग्छ। बुबा सोनाम, नेपाल–तिब्बतबीच नुन, चामल, घोडा, च्याङ्ग्रा व्यापार गर्नुहुन्थ्यो। बुबाका ६ मध्ये तीन छोराछोरी कलिलैमा बिते। डाक्टर बन्ने सपना भएका उनी जन्मस्थान ताप्लेजुङको ओलाङचुगोलाबाट १५ दिन हिँडेर दार्जिलिङ पढ्न पुगे। त्यहाँको मिसनरी स्कूल सेन्ट रोबर्ट्समा भर्ना भएँ। सन् १९६२ मा चीन–भारतबीच सीमा युद्ध भयो र ती युद्धसँगै दार्जलिङका स्कूल बन्द भए। उनलाई बुबाले काठमाडौँ ल्याउनुभयो र सिद्धार्थ वनस्थली स्कूलमा भर्ना गरिदिनुभयो। सन् १९७० मा सिद्धार्थ वनस्थली स्कूलबाट पहिलो श्रेणीमा एसएलसी पास भए।
त्रिचन्द्रमा आइएससी पढेपछि छात्रवृत्ति कोटामा एमबिबिएस पढ्न भारतको लखनऊस्थित किङ जर्ज मेडिकल कलेज पुगे। एमबिबिएस पास गरेपछि नेपाल आए र वीर अस्पतालमा ुजनरल फिजिसियनुका रूपमा तीन वर्ष बिताए। फेरि भारत गए र अल इन्डिया इन्स्टिच्युट अफ मेडिकल साइन्स (एम्स)मा एमडी पढ्न थाले। तीन वर्ष एम्समा पढेपछि १९८४ मा नेपाल फर्किए र त्रिपुरेश्वर आँखा अस्पतालमा जागीरे भए। त्रिपुरेश्वर आँखा अस्पतालमा आठ वर्ष काम गरेपछि १९८७ मा एकवर्षे अध्ययन गर्न अस्ट्रेलिया गए। अस्ट्रेलिया बसेकै बेला उनलाई अमेरिका–युरोप–अस्ट्रेलियाबाट पनि कामका लागि प्रस्ताव आयो। उनले ती प्रस्तावलाई हेरेनन् र नेपालमै आए।
तिलगंगा आँखा केन्द्र
उनले एउटा आँखा अस्पतालको सपना देखेको थिए, जसलाई अस्ट्रेलियाका डा. हलोजले साथ दिए। यो अस्पताल खोल्न अस्ट्रेलियास्थित फ्रेड हलोज फाउन्डेसन, नेपालका समाजसेवी तथा साहित्यकार जगदीश घिमिरे, कलाकार मदनकृष्ण–हरिवंश, उद्यमी रवीन्द्र श्रेष्ठ, सुहृत घिमिरे, उद्योगपति दिवाकर गोल्छा, सगरमाथा आरोही शम्भु तामाङ र डा.रीता गुरुङलगायतले साथ दिएका थिए। यसरी १९९४ जुनमा जन्मियो–तिलगंगा आँखा केन्द्र जुन अस्पताल अहिले मानव संसाधन तालीम केन्द्र बनेको छ।
अन्य देशहरूमा रुइतेक्टोमि
उनले धेरै बिकसोन्मुख देशहरूमा गएर आफ्नो सेवा दिएका छन्। उत्तर कोरियामा उनले गरेको काम नेशनल जियोग्राफिकले एउटा वृतचित्रको रूपमा प्रसारण गरेको थियो ।
पुरस्कार तथा सम्मान
रमन म्याग्सेसे पुरस्कारः सन् २००६
पद्मश्रीः भारत सरकारद्वारा सन् २०१८
प्रधानमन्त्री राष्ट्रिय प्रतिभा पुरस्कारः नेपाल सरकार सन् २०१९
साभारः अनलाइन खबर